Futbolda "görünməz əl" - YAZI

İqtisad elminin banisi hesab olunan şotland Adam Smit hər bir insanın öz marağını qanun çərçivəsində qoruması ilə cəmiyyətə fayda verdiyini, iqtisadiyyatın sanki “görünməz əl” ilə idarə olunduğunu qeyd edirdi.

Məsələn, çörək bişirən özünün marağı üçün mümkün qədər yaxşı və çox çörək bişirməklə həm də cəmiyyətə fayda verir. Bu təfəkkürü yaxşı mənimsəyən millətlər daha çox inkişaf edir.

Britaniyada Adam Smitin “Xalqların Sərvəti” əsərini yayımladığı 1776-dan 81 il sonra Britaniyanın ilk futbol klubu yaradılır. 1857-də “Şeffild Yunayted”boşluqtəsis edilir. Bu həm də dünyada ilk idman klubu idi.

Tarixən hansı fəaliyyət növü kommersiyalaşa bilibsə, təşkilatlanıb və sahibi olub. Hazırda hansı klub kommersiya prinsiplərilə idarə olunursa, onların müflisləşmə riski yox deyiləcək qədər azdır. Çünki, ümumi gəlirə müsbət təsir etməyən heç bir xərc çəkilmir.

Məsələn, “Borussiya” (Dortmund) “Bayern”ə oyunçularını son 10-15 ildə rahatlıqla göndərir. Çünki, “Borussiya” oyunçunun transferindən gəlir əldə edir, futbolçunun yüksək maaş tələbindən də qurtulur. “Bayern” yeni oyunçunun forma və mövsümi bilet satışlarının qiymət artımından daha çox qazanır, nəinki transfer xərclərindən zərər edir.

Kommersiya prinsiplərilə idarə olunmayan klublar isə qısamüddətli nəticələr üçün çalışır. Məsələn, “Adana Demirspor” Türkiyə Super Liqasına vəsiqə qazandığı 2021/22 mövsümündə 9-cu (20 klub), 2022/23-də 4-cü (19 klub), 2023/24-də 12-ci (20 klub) pillədə qərarlaşıb. Cari “futbol ili”ndə isə hələ ki, sonuncu yerdədir və aşağı liqaya düşməyə ən real namizəddir. Buradan çıxarılmalı nəticə odur ki, idman əvvəlcə populyarlaşdırılmalı, insanlara faydası təmin edilməlidir. Daha sonra kommersiyalaşdırılaraq insanların aldığı fayda nisbətində ödəniş etməsinə nail olmaq lazımdır. Əks halda, müasir qloballaşan bazar iqtisadiyyatında nəinki uğur qazanmaq, mövcud olmaq da mümkünsüzdür.

Müasir dünyanın ən güclü iqtisadiyyatına malik Amerika Birləşmiş Ştatlarında futbol ən populyar idman növü deyil. Bu idman növünün ölkədə adı belə fərqlidir. Amerikanlar sevdiyimiz oyuna “soccer” deyirlər. Ölkədə ən məşhur idman növlərinin sırası belədir: Amerika futbolu, basketbol, beysbol, buz xokkeyi və futbol.

Mövcud iqtisadi güc, maddi-texniki təminata baxmayaraq lazımi səviyyədə populyarlığın olmaması və kommersiyalaşmamasına görə futbolda ABŞ-nin böyük uğurları yoxdur.

Bu gün Azərbaycanda futbolun inkişaf etdirilməsinin birinci şərti onun populyarlaşdırılmasıdır. Yazılan hər məqalə, efirə gedən verilişlər, futbola aid internet saytları, yutub kanalları, müxtəlif sosial media platformalardakı hesabların paylaşımları və s. – bunların hər birinin kəmiyyət və keyfiyyəti futbolun populyarlaşmasına cüzi müsbət nəticəsini göstərmiş olur.

Kommersiyalaşdırma isə yetərincə populyarlıq olduqdan sonra mümkün olacaq. Bu gün futbolun Azərbaycanda kommersiyalaşdırılması təşəbbüsü üçün müəyyən imkanlar olsa da, hələ ki, populyarlıq istənilən səviyyədə deyil. Bunu obrazlı desək, ömründə ət dadmamış vegeterianlara kabab satmaq olmaz.

AQİL ŞÜKÜROV

Sport1.az